feltsense

Af en toe geef ik cursisten de opdracht een artikel voor het kwartaalblad van hun beroepsvereniging of een brief aan een vriend(in) te schrijven en uit te leggen wat een felt sense is. Een beetje gemeen is dat wel want het is een schier onmogelijke opgave. Maar daarom krijgen ze die natuurlijk ook.  Het is echt niet zo gemakkelijk. De uitleg klinkt al gauw zweverig. Wat het overigens helemaal niet is. Toch zie ik regelmatig de blik van een aanvankelijke belangstellende wat glazig worden en afdwalen: “goh, interessant”. Of ik krijg een reactie : “oh ja, dat ken ik wel dat is het zelfde als  … ” en daarmee lijkt het gesprek dan afgesloten. Toch blijkt achteraf vaak dat er wel degelijk een verschil is met wat de ander dacht te begrijpen. Dat is ook wat cursusdeelnemers die het boek van Gendlin gelezen hebben soms zeggen: “Goh, ik wist niet dat dít focussen is.”

Een van de belangrijkste redenen waarom het moeilijk is om uit te leggen wat focussen is, is  dat je het moet ervaren. De felt sense is het basiselement van focussen en deze bestaat alleen in het voelen, het ervaren. Het bestaat niet als een concept dat je met woorden kunt vangen. Erna de Bruyn geeft hiervoor wel eens de vergelijking met fietsen, je kunt niet aan iemand uitleggen hoe het voelt om te fietsen, de beweging van je benen, de wind tegen je gezicht. Je kunt iets uitleggen van wat er gebeurt maar de ervaring is niet in woorden uit te drukken. Zo is het ook met de felt sense. Toch ga ik er iets over zeggen. Ik spreek, zoals meestal, over ‘je en jij’ omdat het over ons allemaal gaat, niet alleen over cliënten. Maar natuurlijk gaat het ook over hen.

De definitie die ik in cursussen vaak gebruik is: “een felt sense is iets dat je voelt in je lijf en dat gaat over iets in je leven”. Ja je voelt het in je lijf maar het is niet ván je lijf. Het is een ander gevoel dan wat ik in mijn rug voel als ik te lang achter de PC heb gezeten. Het is te vergelijken met zoiets als een brok in je keel hebben. Er zit daar geen brok, Toch voel je het in je keel. Zo’n brok, laten we dit voorbeeld maar even aanhouden, dat gáát ergens over. Je ziet bijvoorbeeld  ergens tegen op, of het komt omdat je moet huilen en dat niet wilt of kunt, of het komt nog van iets heel anders. Zo’n felt sense is heel persoonlijk. Het gaat over iets in jóuw leven.

Soms is er bij het begin van een focussessie al iets voelbaar van een felt sense, zoals in het voorbeeld van de brok in je keel. Maar vaak is het er nog niet. Je begint dan met een verhaal, “ik wil wel eens stil staan bij het feit dat ik er alsmaar niet toe komt om mijn bureau op te ruimen”. Als je dat zo eens mee naar binnen neemt, en laat resoneren in het middengebied van je lijf dan gebeurt daar iets. Er vormt zich een felt sense rond het “niet-opruimen van je bureau”. Het vormt zich in jouw aandacht. En soms is dat eerst heel vaag. “tja ik weet niet – het is een beetje zeurderig, beetje zwaar”. Je zou er bijna aan voorbij kunnen gaan. Als je er tijd en aandacht aan besteedt merk je dat het duidelijker wordt. Als je er met je aandacht vandaan gaat of je bagatelliseert het (ach dat kan niets zijn) dan verdwijnt het ook weer.

Oké, zo ver zijn we: een felt sense is voelbaar in je lijf, het gaat over iets in je leven, het heeft een soort vluchtigheid en is gevoelig voor aandacht. Dat is al een begin nietwaar? 

Als zich eenmaal een felt sense gevormd heeft krijgen we toegang tot informatie waar we toe nu toe geen toegang toe hadden of worden verbanden duidelijk die nog niet duidelijk waren. Aandacht voor de felt sense geeft inzicht. Dat is fijn en helpt ons vaak ook verder, ‘oh nou begrijp ik wat er in de weg zit om tot actie over te gaan’ of ‘oh dat maakt dat ik steeds zo heftig reageer’, ‘oh nou begrijp ik wat me altijd zo boos of verdrietig  maakt’. Inzicht is fijn en inzicht helpt. Het is echter jammer als je op dit moment zou stoppen met focussen. Want er is meer, veel meer.

Een felt sense is gevoelig voor aandacht en ook voor begrip en belangstelling. We benaderen de felt sense als een zelfstandige entiteit. Dat is voor veel mensen een beetje raar in het begin. Maar als je eenmaal hebt gemerkt hoe goed het werkt dan verdwijnt de scepsis en komt er een heel nieuwe manier van met jezelf omgaan voor in de plaats. Na het inzicht nog wat met je aandacht bij dit gebied blijven, ’verwijlen’ zeggen we wel, activeert de helende kracht van het lichaam. Oude pijnen worden geheeld, soms komen daarbij (nog meer) emoties vrij en/of (nog meer) verhalen. Wat vast zat kan weer gaan stromen, alsof er een stop van een fles gaat zoals een cliënt pas geleden zei.  En dat geeft ruimte, het wordt zachter van binnen.

Maar er is nog meer …..

Een felt sense heeft ‘heden’ in zich, je ervaart hoe het hier en nu van binnen rond deze situatie voelt. Het draagt ook verleden in zich, oude pijnen, ervaringen, overtuigingen, het zit er allemaal in. Het wonderbaarlijke is echter dat er ook iets van toekomst in zo’n felt sense zit. En dan niet als een kant en klaar pakketje, maar het vormt zich in de aandacht die het van jou krijgt. Er is een Chinees gezegde dat zegt dat het pad ontstaat door er op te lopen. Zo zou je dit ook kunnen zien. Gendlin zegt daarover: “de volgende stap is op de vorige kaart niet te zien”. In jouw aandacht voor de felt sense van nu, worden heden en verleden en jouw kennis en ervaringen (en misschien nog wel meer) met elkaar gekruist. In die kruising ontstaat een nieuwe stap voorwaarts. Er ontstaat een nieuw gevoel van binnen, en dat geeft een nieuw perspectief.  Dit proces van ontvouwen geeft licht, lucht en vertrouwen en een weten welke de volgde stap moet zijn. Een volgende stap is weten wat er nodig is, wat er moet gebeuren, wat je moet doen, óf je iets moet doen. Die stap kan dus alleen maar van binnenuit komen en alleen maar uit jou komen. Iedere oplossing van buitenaf gaat mank om dat het niet jouw persoonlijke stap voorwaarts is. Dat wil overigens niet zeggen dat alles wat van buitenaf aangedragen wordt dus waardeloos is, maar dat is voor een andere keer.

Nog iets over het vage, het is moeilijk om het in woorden te vangen maar als jet het ervaart is er niets vaags meer aan. Een felt sense laat je voelen of iets klopt, het maakt een einde aan de twijfel. Er is geen twijfel mogelijk. Je kunt dat vergelijken met het gevoel dat je hebt als je iets vergeten was en het je weer herinnert. Bv. je loopt naar boven om iets te halen maar als je eenmaal boven bent weet je niet meer wat het is. Dan loop je terug naar beneden en ineens, hup daar is het weer, ja dát was het, natúúrlijk! Er is geen enkele twijfel of dat nou is wat je wilde halen, je weet zeker dat dit het is. En dat is toch eigenlijk wel gek, je was het immers vergeten? Nu, dit soort weten, zeker weten, dat is ook het weten dat bij een felt sense hoort. Dat gaat over de verschillende stapjes tijdens een focusproces maar werkt ook door op je breder functioneren. Pas nog zei een cliënt die gedurende een wat langere periode een aantal sessies had gedaan: “ik merk hoeveel minder ik twijfel, ik weet veel beter wat ik wil”.

Ik zou je van harte willen aanbevelen om ook eens naar de grondlegger van het focussen, Gene Gendlin te luisteren als hij spreekt over de felt sense. Gendlin verwoordt het mooi in het bijgaande filmpje. Hij zegt dat je je behandeling effectiever kunt maken door de cliënt te vragen naar ‘hoe dit hele verhaal daar van binnen aanvoelt’. Bij de helft zal dat meteen tot verdieping leiden. Maar natuurlijk zal niet iedereen het meteen oppakken. Soms duurt het even, ook daarvan geeft hij een mooi voorbeeld.  De opname is gemaakt door Nada Lou tijdens het eerste Focusing Oriented Psychotherapy Congress in 2009 in New York. Gendlin is hier al behoorlijk op leeftijd maar zijn innerlijke kracht is ongebroken zoals je zult kunnen zien en horen. https://www.youtube.com/watch?v=2pUoFQLLZE8

Ik heb geprobeerd een en ander uit te leggen over de felt sense. Woorden schieten echter tekort. Woorden zullen altijd tekort schieten. Woorden moeten tekort schieten. Omdat het ervaren van een felt sense verder reikt dan in woorden te vatten is. En dat is misschien ook wel de belangrijkste les die ik mijn cursisten wil leren met mijn onmogelijke opdracht. We doen de kracht en de reikwijdte van Focusing en de felt sense te kort als we het voor eens en voor altijd in de ‘goede’ woorden denken vast te kunnen leggen.

 

 

de illustratie komt van mijn website en is gemaakt door Marleen van Engelen  http://www.kunst-en-vlieg.com/