Op 28 maart 2015 is Mary Hendricks Gendlin overleden. 

Mary heeft haar leven gelééfd, niet alleen voor zichzelf maar vooral voor anderen, heel veel anderen. Ondanks de beperkingen die haar gezondheid haar oplegde heeft zij zich met een niet aflatende energie ingezet voor Focusing. Als levenspartner en collega van Gene Gendlin heeft zij een unieke en niet te overschatten bijdrage geleverd aan de verspreiding van Focusing, op vele manieren. Vanaf de jaren zestig heeft zij vele cliënten, studenten en therapeuten focussen geleerd en focusing-georiënteerde therapie gegeven. Als psychotherapeut in haar eigen praktijk en als docent aan (onder andere) de Universiteit van Chicago en de postdoctorale opleiding voor Geestelijke Gezondheid in New York. Mary heeft diverse publicaties op haar naam staan, waarvan er een in het Nederlands is vertaald door A. Santen-Post en Erna de Bruijn, “Het ervaringsniveau als therapeutische variabele”. In dit artikel legt zij op inzichtelijke wijze uit dat dat wat de cliënt nog niet kan benoemen, niet een interpretatie vraagt van de therapeut. Het is voor de cliënt nog niet uit te drukken maar het is wel ervaarbaar en dit ervaarbare kan wel degelijk uitgedrukt worden mits het de kans krijgt zich te vormen. En als die uitdrukking komt, brengt dat een voelbare verschuiving, een opluchting voor de cliënt met zich mee, soms gepaard gaande met een zucht, diepere ademhaling en/of tranen. Op dat moment vindt een (stukje) therapeutische verandering plaats.

Van 1996 tot 2007 was Mary Hendricks directeur van het Focusing Instituut in New York. In deze functie heeft zij onnoemelijk veel relaties gelegd. Onder haar leiding zijn in landen verdeeld over de hele wereld coördinatoren benoemd die op hun beurt weer veel focustrainers hebben opgeleid. Jarenlang vormde Mary, samen met haar rechterhand Melinda Darer, de spil waar alle informatie bij elkaar kwam en weer gedeeld werd. Zo zijn er veel nieuwe connecties gelegd waardoor Focusing zich over de wereld kon gaan verspreiden.

Zij was daarbij, samen met Gene Gendlin, een fel tegenstander van iedere vorm van standaardisatie, van het vastleggen van Focusing in stappen of protocollen.  Zij zag de bescherming van Diversiteit als een van de basale taken van het instituut. Later is de bescherming van diversiteit ook vastgelegd in een bestuurlijk document, het zogenoemde ‘Diversity Statement’.

Mary’s inzet om focussen te verspreiden begon in de wereld van psychotherapie en counseling. In de loop van de tijd verschoof het accent voor haar. Ze was zich er sterk van bewust van hoe belangrijk focussen is ook buiten de kamer van de psychotherapeut. Ze zei daarover dat het voor hulpverleners misschien wel moeilijk is om te aanvaarden dat focussen meer is dan een behandelingsinstrument, maar dat het een natuurlijk proces is dat voor iedereen belangrijk en bereikbaar is. Zij maakte de vergelijking met alfabetisering en vergeleek het belang van kunnen focussen met het belang van kunnen lezen en schrijven. Dat de verspreiding niet veel sneller gaat, heeft volgens haar verschillende oorzaken. Eén daarvan is dat het zo moeilijk is om over focussen te praten en dus uit te leggen wat het is. Focussen is iets dat je moet doen, alleen maar kunt ervaren en waar iedereen recht op heeft. Zij bedacht hiervoor de niet te vertalen term ‘Felt Sense Literacy’. Onder deze paraplu zijn vele initiatieven ontwikkeld, waaronder projecten om focussen te brengen in gebieden met oorlog, geweld en armoede, bijvoorbeeld Afghanistan, het Midden-Oosten en Midden- en Zuid-Amerika.

Mary Hendricks was een fragiele verschijning en geen begenadigd spreekster voor een groot gezelschap. Niet iemand die je meenam in haar verhaal. Maar wie de moeite nam haar te  horen, kreeg daarvan zeker geen spijt, je werd geraakt door de wijsheid en de rijkdom van haar woorden. Gelukkig zijn veel van haar woorden ook geschreven. Haar toespraak tijdens de Internationale Focusconferentie in 2003 kreeg en krijgt voor meer mij meer en meer betekenis bij het lezen en herlezen en gebruiken in mijn werk.

In deze lezing introduceert Mary haar Pauze-Revolutie – vrije vertaling van ‘The Revolutionary Pause’.  Focussen, zo legt ze uit, is een ‘kracht voor vrede’ omdat het ons vrijmaakt van manipulatie van externe autoriteiten, culturele rollen, ideologieën en innerlijke kritische processen en schaamte. Die bevrijding is het gevolg van het nemen van een Pauze en innerlijk ruimte maken om een ‘felt sense’ de gelegenheid te geven zich te vormen.  We spreken dan niet meer over ‘goed of slecht’,  over Christen of Moslim zijn, of dokter en patiënt, omdat we weten dat er altijd een ‘meer’ is. We zijn erg geneigd om volgens bepaalde patronen te reageren, te leven. Mary geeft een voorbeeld van haarzelf waarin zij zich verzette tegen de bloedafname van haar baby. Een normaal patroon zou zijn om te doen wat de dokter zegt. Door te pauzeren, een minuut te nemen om in haar lijf te voelen, heeft zij contact gemaakt met haar eigen ’sense’ over deze situatie en geen toestemming gegeven voor deze handeling. Een tweede arts heeft haar achteraf gelijk gegeven, een bloedafname bleek niet nodig.

Contact maken met ‘daar vanbinnen’ en niet meer samenvallen met verwachtingen of emoties maakt ons minder vatbaar voor druk van buitenaf. Om dat contact te maken is het nodig even afstand te nemen van de situatie, even Pauze te nemen, en te voelen hoe ‘dit geheel in mijn lijf aanvoelt’. Dit ‘alles van deze situatie in zijn geheel aanvoelen’ geeft ons de toegang tot een ‘impliciet weten’ dat verder reikt dan ons verstand en ons gevoel. Uit deze ‘felt sense’ komt de benodigde stap voort. Iedere keer dat we even Pauze nemen, geven we onszelf de kans te reageren vanuit een ‘breder zelf’ i.p.v. uit  emoties of vastliggende patronen. Pauze nemen is niet teruggrijpen op je herinnering of kennis – het is je lichaam de kans geven een felt sense te vormen rond deze situatie, en dat reikt veel verder dan verstand en/of gevoel. Het is contact maken met hoe dit in zijn geheel in je lijf aanvoelt, het vormt zich langzaam, eerst zonder woorden. Het is subtiel maar ervaarbaar waar. Het kan zich alleen vormen in stilte – het gaat makkelijk ten onder in rumoer – we geven het ruimte om woorden te vormen en actie te laten komen.

Mary wilde een revolutie ontketenen waarin ieder het recht heeft een Pauze te nemen (én te geven) voordat we dat wat gezegd wordt, automatisch voor waar aannemen of gehoorzamen aan wat impliciet of expliciet gevraagd wordt. Een revolutie en een kracht voor vrede waar ik me, in dankbare herinnering aan haar, van harte bij aansluit.